Trammelant in Toeslagenland

Belastingdienst speelt Sinterklaas

In 2006 werd de NL-samenleving opgezadeld met een inkomensafhankelijk toeslagensysteem. Een belasting verkwistend systeem wat jammerlijk is vastgeroest in onze samenleving. Ik leg in mijn column uit waarom ik ‘toeslagen’ een bedroevende verspilling vind. In een welvarend land als Nederland is het betreurenswaardig dat een groot aantal medelanders moet rondkomen van een beneden modaal inkomen en in onze  welvaartsstaat afhankelijk zijn van een gift. Iedere geregistreerde burger die denkt voor een of andere toeslag in aanmerking te komen kan daarvoor een verzoek indienen bij de Belastingdienst. Let wel, dat is het incassobureau van de overheid dat naast het innen van vele soorten belasting over ging tot het uitbetalen van toeslagen, een tegengestelde geldstroom dus. Hoe kan een innende instantie ineens een degelijke uitbetalende instelling worden. Altijd als zwarte Piet optreden maar nu ook voor Sinterklaas spelen. Iedere burger kan een verzoek indienen en krijgt binnen 6 weken een maandelijkse uitbetaling via een voorschotbeschikking. De voorlopige beschikkingen worden pas anderhalf jaar later definitief berekend met de consequentie dat vaak teveel is uitbetaald en soms te weinig. Miljoenen definitieve (terugvordering)beschikkingen gaan de deur uit of worden klaar gezet in de berichtenbox van de Overheid. Het invorderingsapparaat van de Belastingdienst heeft er vervolgens een flinke klus aan. Een behoorlijk aantal toeslaggerechtigden gaan slordig om met hun mailbox en worden schriftelijk aangemaand met onnodige kosten en bezorgen het overheidsapparaat een hoop werk.

Nederland, de snoeppot van de EU

Ook werknemers en uitkeringsgerechtigden met een andere nationaliteit en een tijdelijk verblijfsdocument staan in de rij voor toeslagen. En dat hebben we geweten. Niet alleen de beruchte Bulgarenfraude maar ook andere Oostblokkers wisten al gauw dat aanvragen makkelijk werden toegekend. Nederland, de snoeppot van de EU. Immigranten en buitenlandse werknemers met een (tijdelijke) verblijfsvergunning worden enthousiast geholpen door hun landgenoten die de taal enigszins machtig zijn. Nederland is een ruimhartig land en goed in het hanteren van het gelijkheidsbeginsel. Als er wat valt uit te delen maken we geen onderscheid in de afkomst  van personen als ze maar deelnemen in het economisch verkeer. Gelukkig maar toch? Ieder mens is gelijk ondanks verschil in inkomen, ras en kleur, intellect, politieke kleur, etc, etc. Niks mis mee, kleurrijke multiculti, met alles op één bultie. Nederland op zijn smalst. Volgens ingewijden maakt dat ons kleine polderlandje mooi levendig. Door de grote diversiteit houden we onze maatschappij flink in beweging. Geldstromen die alle kanten op bewegen en waarmee we met onze uitvoerende overheidsinstanties flink wat mensen aan het werk houden.

En iedereen is gelijk

In Nederland is het gelijkheidsbeginsel vastgelegd in de grondwet. In Wikipedia als volgt omschreven: “Het gelijkheidsbeginsel is een algemeen principe dat iedere burger (wettelijk) gelijke rechten en een gelijke behandeling in gelijke gevallen toekent. Het gelijkheidsbeginsel kan gerekend worden tot de gelijkheidsrechten onder de grondrechten en/of mensenrechten en is vastgelegd in veel internationale verdragen. Het beginsel heeft met name betrekking op gelijke behandeling ongeacht godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, nationaliteit, hetero- of homoseksuele geaardheid of burgerlijke staat.” Tegenwoordig wordt vanuit het immigratiedebat vaak opgemerkt dat het begrip “gelijke plichten” in deze definitie ontbreekt. Maar dat is een andere discussie. Het is een vaststaand feit dat er rondom de miljarden aan Toeslagen veel te doen is. Fraude en onjuiste aanvragen bezorgen de overheid veel werk.

Belastingdienst is “manusje-van-alles”

Als gepensioneerd oud-medewerker van de Belastingdienst heb ik de invoering van de helaas noodzakelijke gratis geldcaroussel vanaf het begin mee gemaakt.  In 2006 heb ik op een intern discussieplatform mijn verbazing geuit over het feit dat de Belastingdienst werd bevorderd tot een uitkerende instantie. Een tweede UWV dus, maar dan niet in uitkeringen maar in toeslagen. Hoe kun je nu een incassobureau zomaar in één keer opdragen om behalve voor zwarte Piet ook voor Sinterklaas te spelen. De politiek dacht daar makkelijk over en riep dat de Belastingdienst over alle middelen beschikte, zoals een basisadministratie gekoppeld aan de Gemeentelijke Basis Administratie(GBA), een inningsadministratie en een heffingsadministratie. Daarom kon de dienst iedere belastingplichtige ook makkelijk behandelen als toeslaggerechtigde. Daarbij is over het hoofd gezien hoe lastig het is om tegen elkaar in gaande geldstromen van een zelfde persoon te ordenen op basis van recht hebben op uit te betalen toeslagbedragen en het verrekenen met verschuldigde belastingbedragen. Veel medewerkers, en ondergetekende niet in het minst, zijn daar met vaak radeloze burgers hopeloos in vast gelopen. Hoeveel tijd er wel niet verloren gaat in complexe puzzels om uit te zoeken wat er per saldo nog verschuldigd is over opgehoopte aanslagen inkomstenbelasting en terugvorderingsbeschikkingen toeslagen van vaak meerdere jaren van één en dezelfde persoon. Te gek voor woorden, de waanzin ten top. Complexe  geldstromen zijn in computersystemen nog te verwerken maar  moeilijk uit te leggen aan hulpeloze toeslaggerechtigden die door de bomen het bos niet meer zien.

Verkwisting van belastinggeld

Door het oplopen van verschuldigde bedragen, mede veroorzaakt door het achteraf opleggen van definitieve beschikkingen, komen velen in financiële problemen. Mensen worden moedeloos en betalen meestal braaf om gesodemieter met de belastingdienstdeurwaarders te voorkomen. Toch moet de Belastingdienst vaak oninbaar lijden omdat iemand te weinig betalingscapaciteit bezit. Wel 2 jaar eerder teveel toeslag geconsumeerd maar later niet in staat terug te betalen door onvoldoende inkomen of rijp voor schuldsanering. Op deze manier zijn er vanaf 2006 zeker miljarden teveel aan toeslagen uitbetaald en door betalingsonmacht nooit terug betaald. Dit is een pure verkwisting van belastinggeld wat wij burgers met veel moeite bij elkaar hebben gelegd. Nog altijd is politiek Den Haag niet overtuigd van de foute besluitvorming om toeslagen uit te laten betalen door de Belastingdienst.

Wie vlagt voor buitenspel

Een uitvoerende overheidsinstantie heeft geen invloed op politieke besluitvorming maar het management vind het allemaal prima. Meer werk betekent meer medewerkers en meer promotiemogelijkheden binnen een dikke managementlaag. Een organisatie met 4 managementlagen vind dat allemaal prima. De enorme maatschappelijke verspilling van belastinggeld van brave burgers is ondergeschikt aan de inrichting van de eigen organisatie die in feite onschendbaar is en niet politiek verantwoordelijk. Hoeveel staatssecretarissen en topambtenaren zijn er al niet weg gepromoveerd vanwege een wanbeleid uitgezet door het Ministerie van Financiën in opdracht van politiek Den Haag. Een beleid wat is ingezet vanuit opgelegde complexe regelgeving door ‘onze regering’ met instemming van de jaknikkers in het parlement. Ik zit nog altijd te wachten op een wakkere politicus die dit hele spel doorziet en vlagt voor buitenspel. Kennelijk zit politiek Den Haag niet lekker in de wedstrijd en luistert men aandachtig naar de scheids- en grensrechters vanuit het Brusselse EU-bolwerk. Met Harald Juncker als videoscheidsrechter achter een bie.. eehh beeldscherm. Het is toch veel interessanter en ook makkelijker om EU-wetgeving opgelegd door een hogere macht door te geven aan je onderdanen dan zelf het initiatief te tonen voor een algehele opfrissing van een vastgelopen democratie. Een democratie die langzaam overgaat in een technocratie geregeerd door een Europees Parlement met wel 751(!) parlementsleden! Die zitten daar met hun beloning van meer dan 100.000 plus vergoedingen en denken op macro-economisch niveau. Het kneuterige toeslagenstelsel van ons kikkerlandje zal hun een zorg zijn.

Oplossing: verdeling over de juiste potjes

Zal het na 12 jaar aanmodderen binnen ons eigen parlement nu niet eens duidelijk worden hoe het veel beter kan zonder dat er miljarden aan belastinggeld verspild wordt? Het lijkt mij niet zo heel moeilijk. Allereerst de uitbetaling van toeslagen weghalen bij de Belastingdienst. De dienst moest toch al sterk inkrimpen dus zal dat goed uitkomen. Kan er meer tijd besteed worden aan een betere heffing en inning van belastingen wat miljarden extra oplevert. De miljarden aan zorgtoeslag kan worden neergelegd bij het overkoepelend orgaan van de zorgverzekeraars om via een verdeelsleutel de zorgverzekeringspremie omlaag te brengen voor alle verzekerden. Tegelijk kan het basispakket worden uitgebreid met een aantal vergoedingen uit het aanvullend pakket. Deskundigen mogen zich hierover buigen, wat overigens al gaande is omdat het zorgverzekeringsstelsel in zijn geheel onder druk staat. Naar mijn mening is met de transitie van de zorgtoeslag naar de zorgsector alleen winst te behalen voor ons verzekerden.

Hetzelfde doen we met de huurtoeslag. Deze miljarden neerleggen bij de sociale woningbouwcoöperaties en gebruiken voor huurverlaging van de sociale huurwoningen. Huurders kunnen eenvoudig een inkomensverklaring bij de Belastingdienst downloaden of aanvragen. De miljarden van het kindgebondenbudget kunnen eenvoudig worden overgedragen aan de Sociale Verzekeringsbank. Hun administratie is perfect op orde en ze keren toch al de kinderbijslag uit. Een koppeling leggen naar de basisadministratie van de Belastingdienst aangaande de inkomens zou een optie kunnen zijn. De kinderopvangtoeslag kan naar de Branche Organisatie Kinderopvang die de expertise bezit om de miljarden te verdelen over de diverse opvanginstellingen met het doel om de ouders met kinderen met een laag inkomen toe te laten voor een gesubsidieerd bedrag. Daarvoor kunnen ouders met jonge kinderen eenvoudig een inkomensverklaring overleggen van de Belastingdienst.

Deskundigheid voorkomt verspilling

De overdracht van de miljarden aan toeslagen naar de diverse sectoren vergt wat beleidsaanpassingen maar voorkomt enorme verspilling omdat geen uitbetalingen worden verricht op basis van fraudegevoelige aanvragen. Tegenover het gemis van inkomensafhankelijke toeslagen staan lagere kosten en voor de laagste inkomens kan desnoods de algemene heffingskorting via de inkomstenbelasting eenvoudig worden aangepast. Hoe moeilijk kan het zijn om belastinggeld neer te leggen bij de sectoren waaronder de diverse doelgroepen ressorteren. Toedeling naar een sector op basis van sociale behoefte. Hun expertise is deskundiger dan een vaardige boekhoudkundige overheidsorganisatie die diverse aanvragen moet behandelen zonder materiedeskundige te zijn maar alleen beoordeelt op basis van inkomen en daarop voorlopige betalingen doet. Mijn oplossing is natuurlijk niet tot in de finesses uitgewerkt, dat is voor de materiedeskundigen van de verschillende sectoren.

Minder fraude, minder verspilling, minder onvrede

Globaal gezien denk ik dat het geld toedelen aan de juiste potjes tot veel minder fraude leidt en dat de daaruit voortgekomen maatschappelijke onvrede verdwijnt. Inkomensafhankelijke regelingen zijn erg vatbaar voor fraude en ook niet opzettelijk foute aanvragen leiden achteraf tot veel ellende. Veel mensen met onregelmatige inkomsten hebben moeite om hun inkomen te schatten over het lopende of komende kalenderjaar en ontvangen daardoor onjuiste toeslagen. Daarnaast missen ook nog eens een behoorlijk aantal ouderen hun zorg- of huurtoeslag door deze simpelweg niet aan te vragen. Men schroomt of men is slordig, of men is niet zelfredzaam. En juist het gebrek aan zelfredzaamheid maar ook gemakzucht komt meer voor dan menigeen denkt. De hele “toeslagencarroussel” is werk maken om werk te houden. Een mallemolen van belastinggeld laat een kermis draaien waar in het donkere spookhuis argeloze mensen gillend verdwalen in een labyrint van gecamoufleerde valkuilen. Waarom laten wij dit achterlijke systeem overeind?

GW

Schuldencrisis: Vicieuze cirkel wordt neergaande spiraal

(waarschuwing: mijn column zal mogelijk kunnen aanzetten tot overmatig gebruik van antidepressiva!)

Geld lenen kost geld

De mondiale schuldenberg is vaak een onderwerp in mijn columns. Deze baart mij zorgen. In feite is dit een groot maatschappelijk probleem terwijl de samenleving er totaal niet wakker van ligt. Het is een alom geaccepteerd fenomeen dat we duurzame aankopen doen met geleend geld. U misschien niet, maar veel anderen doen dat wel. Als we het even niet hebben dan maar geld uit de toekomst naar voren halen. Dit betekent in feite dat de samenleving het toekomstig inkomen onder druk zet vanwege de rente- en aflossingsverplichtingen. Het is een cumulerend proces wat wordt doorgegeven aan de volgende generatie die denkt dat het een normaal maatschappelijk verschijnsel is. Centrale banken grijpen wel in wanneer het dreigt mis te gaan. Onze jeugd ziet nu de laagste rentepercentages en wordt daardoor aangemoedigd om aankopen vooral nu te doen en niet uit te stellen tot er voldoende geld is. Sparen levert geen rentevergoeding meer op en de vervaagde heersende opvatting om te sparen maakt dat onze spaarzin wordt ontmoedigd. Hoe gevaarlijk deze ontwikkeling is, daar staat onze huidige (verwaande) westerse samenleving niet bij stil.

Schuldenklok

Onze Nationale Schuld, is optelsom van staatsschuld, bedrijfs- en particuliere schuld, bedraagt totaal ongeveer 1,8 biljoen. Deze US-Debt Clock:  http://www.usdebtclock.org/world-debt-clock.html geeft een goed beeld van de schuldenratio per land. Om kouwe rillingen van te krijgen. Toch ligt hier niemand wakker van. Het is namelijk wereldwijd een “normaal” verschijnsel dat de nationale schulden stijgen. Hoewel sommige landen, waaronder Nederland, hun schuldratio zien dalen door hogere economische groei en soms wat extra aflossen, neemt per saldo de mondiale schuldenberg onrustbarend toe. Weer is Nederland het beste jongetje van de klas, maar ja, als de rest slecht scoort sta je toch mooi alleen. Kredietverlening hoort  bij onze westerse welvaartsstaat zo wordt algemeen gedacht. Hoe dat straks verder moet wanneer de schuld ons boven het hoofd groeit,  daarover liggen we niet wakker. Nu geen zorg, maar een zorg voor later. We schuiven een aanstaand faillissement door naar de volgende generatie. Hoe lang houden we dat vol?

‘From top to the bottom’

Nog weinigen zien het gevaar van de astronomisch hoge schuldgraad van opkomende landen waar bedrijven verzuipen in dollar genoteerde schulden. Waar de westerse economieën het voorbeeld gaven van hun op schuld-gebouwde-welvaartsstaat hebben de opkomende groeilanden ons voorbeeld overgenomen door eveneens torenhoge schulden aan te gaan. Hiermee is onze aardkloot overvoerd met een schuldenberg die sneller stijgt dan de zeespiegel door klimaatverandering. Een schuldenberg is symbolisch te vergelijken met een piramide. Op bepaald moment is het hoogste punt bereikt en kun je niet verder. Geld lenen raakt uit den boze, investeringen vallen stil, schuldafschrijving op balansen zorgt voor faillissementen, werkloosheid, economische krimp, kortom een neerwaarts spiraal. Langzaam dalen we af van de hoogste trede op de piramide totdat we met beide benen op de vlakke grond staan en ontnuchterd beginnen aan een nieuw tijdperk.

Vicieuze cirkel wordt neergaande spiraal

Waar het nu om draait is dat de mondiale schuld in verhouding met het wereldwijde BBP te groot wordt en de rente- en aflossingsverplichtingen te zwaar gaan drukken op het inkomen van de mondiale samenleving. Als een groot deel van het gezamenlijke wereldwijde inkomen verdwijnt aan schuldverplichtingen dan is er minder ruimte voor investeringen en wordt ook de wereldwijde consumptie gedrukt. Export valt terug en de omzetten dalen in de detailhandel en in de maakindustrie. Gevolgd door een recessie met een reeks van faillissementen. Bij afnemende werkgelegenheid stijgt de werkloosheid en zien we nog meer faillissementen en nog meer werkloosheid. Een echte depressie doet zijn intrede. Het lijkt een vicieuze cirkel die over gaat in een neergaande spiraal waarbij we ons kunnen afvragen of centrale banken en overheden straks nog grip hebben op de roetsjbaan naar beneden. Bijkomend nadeel is, hoewel het oorspronkelijk leek op een voordeel(hoe zei Johan Cruijff het ook al weer), dat bij vorige recessies die ook veroorzaakt zijn door te hoge kredietverlening de centrale banken de rente in stappen hebben verlaagd tot een historisch dieptepunt. Wat kun je dan nog doen als dadelijk die torenhoge schuldenberg als een lawine over ons heen schuift? Rente verlagen naar negatief? Dat lijkt het enige middel wat centrale banken nog voor handen hebben naast het opkopen van slechte leningen van wankelende banken. Dat zou voor heel even wat lucht kunnen geven en een failliet van het monetaire systeem tijdelijk kunnen uitstellen. Wat we dan gaan zien is dat opgebouwde reserves bij banken en pensioenfondsen interen naar ongekende dieptepunten.

Gaan we creatief boekhouden?

We gaan dus betalen voor het “veilig” bewaren van ons geld bij de bank. Veilig ter voorkoming van diefstal uit onze slecht beveiligde huizen. We kijken met lede ogen toe dat ons geld op een andere manier wordt ontvreemd door onze systeembanken die behalve het doorberekenen van beheerskosten op bankrekeningen straks ook nog een percentage negatieve rente in mindering brengen op ons krimpende saldo. Een omgekeerde wereld. Toch vrees ik dat we die kant op gaan. Er is geen andere weg. Als de schuldenberg te hoog is en de rente daarop al niet meer winstgevend is voor de geldschieter dan komt het creatief boekhouden in beeld zoals dat achter de schermen al gebruikelijk was bij onze bankbazen. Een onvoorstelbaar fenomeen voltrekt zich, onze beschaafde samenleving gaat creatief boekhouden om het monetaire systeem overeind te houden. Hoe lang kan zoiets duren? Of misschien eerst de vraag of we werkelijk die kant op gaan. Naar mijn idee kan dat gewoon niet anders wanneer ons huidige imperium, een sociale ‘welvaartsstaat-gebouwd-op-schuld’, zijn bestaansrecht ontleent aan schuldpapier.

 

Globalisering zal schuld verzadigde wereld opschudden

De samenleving is vol gestouwd met krediet wat het verdienmodel is van ons bankwezen. Het gaat wel erg makkelijk door een bedrag op de linkerzijde van de balans bij te schrijven als zijnde een vordering op mijn persoontje met mijn huisje als onderpand. Hypothecaire leningen worden gewoon als vordering bijgeschreven op de balans. Dat is dus niet het geld van de spaarders. De waardes van onroerende zaken hebben meestal de neiging om te stijgen waardoor zich een overwaarde ontwikkelt. Geen probleem dus bij nalatigheid van de schuldenaar. Op basis van dit principe heeft zich een enorme carrousel ontwikkeld van een internationale handel in schuldpapier. De financiële sector in de westerse economieën heeft een enorm waterhoofd en systeembanken zijn ‘too big to fail.’ Staatsleningen, hypotheken, consumptief krediet en de verzekeringen daarop hebben ons een schijnwelvaart gebracht. Een welvaart gebouwd op schuld. Een schuld die door het openen van grenzen mondiaal verspreid werd in een wereld van globalisering en liberalisering. Opkomende landen gingen automatisch meedoen in de wereldwijde schuldencarrousel. Hierdoor was de rek er nog niet direct uit. Ons huidige imperium kon nog langer bestaan door de wereldwijde opstapeling van schuld en de handel in de vele soorten van schuldpapier. De ene na de andere natie werd er mee besmet, het schuldenvirus verspreidde zich gestaag. China zag dat de VS en Europa daarmee een welvaartsstaat hadden opgebouwd en ging dus dezelfde weg in. Ook de andere opkomende economieën wilden niet achter blijven en gingen meedoen. Het ging vanzelf in een vervlochten en globaliserende wereld. Flink investeren met geleend geld, je had toch goedkope arbeidskrachten, en de winst kwam vanzelf. Andere landen kregen interesse en investeerden ook met geleend geld, meestal in dollars natuurlijk. Consumptie nam toe en genereerde economische groei wat een normaal verschijnsel is in de beginfase van een schuldenbubbel. Pas later in de cyclus gaan de rente- en aflossingsverplichtingen een zwaarder stempel drukken en neemt uiteindelijk de groei af doordat steeds meer inkomen opgaat aan de schuldverplichtingen. Totdat de rek er uit is op de wereldwijde schaal van de schuldgraad en ziedaar de implosie van de schuldenberg komt op gang. Snap nu waarom Elon Musk verder kijkt dan onze leeg gevreten aardkloot en zijn blik heeft gericht op Mars.

De impact op onze eigen NL-samenleving

Het is een bekend maatschappelijk verschijnsel dat bij te veel schuld een faillissement volgt. Bij teveel schuld blijft de schuldenaar in gebreke en zal de schuldeiser via een faillissement toch nog wat van zijn geld proberen terug te krijgen. Soms onderneemt een schuldeiser niets als deze ziet aankomen dat hij bij een faillissement ergens onderaan de lijst komt te staan. Er zijn vaak preferente schuldeisers, zoals de Belastingdienst, die bovenaan in de rangorde staan. Via de uitdelingslijst die door de rechtbank wordt vastgesteld kunnen de crediteuren zien hoeveel men uit een failliete boedel mag verwachten. Zo zijn er vaak (kleine) ondernemers of particulieren die naar hun vorderingen kunnen fluiten en kan men deze afschrijven op de balans. Dit zijn de risico’s die algemeen bekend zijn en waar de samenleving nog mee kan leven. Maar wat als zo meteen bij lagere economische groei of mogelijke krimp de nationale schuld extreem hoog wordt t.o.v. het BBP en het aantal in gebreke blijvende schuldenaren onrustbarend toeneemt tot onhoudbare proporties? Dan zien we een domino-effect van omvallende bedrijven en banken. En particulieren in de wacht voor schuldsanering. Een recordbedrag aan schuld zal onder slechte economische omstandigheden leiden tot een record aantal faillissementen onder bedrijven en banken.

Zandzakken voor de deur

Banken zouden in eerste instantie overgaan tot massale executieverkoop van woonhuizen als veel eigenaren met hun woning flink onder water komen te staan.  Dat kan wanneer de waarde lager is dan 60 procent van de executiewaarde. Echter zou gedwongen verkoop kunnen leiden tot een nationale ramp op onze woningmarkt doordat prijzen tientallen procenten kunnen dalen in een crashende woningmarkt. Nou ja, we leven in een waterrijk polderlandschap en die honderdduizenden woningen die onder water komen te staan wegens te hoge hypotheekschuld kunnen we er nog wel bij hebben toch? Echter is de kredietcyclus op een historisch hoogtepunt sinds mensenheugenis. Banken leggen zandzakken voor de deur om de klanten te weren die hun uitgeleende spaargeld opeisen. Tegelijk zullen de beruchte kredietbeoordelaars(Moody’s en Standard & Poors) de banken met veel slechte leningen op hun balansen moeten afwaarderen. En hupsakee, daar gaan onze banken. Een vertrouwenscrisis komt er bij. Het is een optelsom van narigheden die juist op de top van een kredietcyclus de grootste economische inzinking sinds tijden kan veroorzaken. Het grote afschrijven van opgeblazen (bank)balansen gaat beginnen. Dit veroorzaakt een boemerangeffect die door de grote verwevenheid van de wereldeconomie onderling wordt doorgegeven aan alle landen die verzuipen in het schuldpapier.

De EU met de pas opgerichte Bankenunie lijkt kansloos tegen de implosie van krediet. In de ontstane chaos zal onenigheid de EU splijten. Behalve de immigratiecrisis die al verdeeldheid zaait zal de financiële onrust de bekende druppel zijn. Kortom, een echte systeemcrash lijkt onvermijdelijk wanneer de mondiale schuldenberg implodeert. Het IMF en de BIS staan met lege handen nadat centrale banken de regie hebben verloren.  Het is een kwestie van afwachten hoe zich de financiële chaos gaat openbaren. Een kwestie van signalen opvangen en analyseren. Niet in paniek raken maar telkens bij enige verslechtering goed bedenken dat we er niet alleen in staan.

De Oplossing

De oplossing om een systeemcrisis te voorkomen is heel simpel. Schuldenberg aflossen! Klinkt heel simpel maar is dat in de praktijk zeker niet. Een schuldenberg die generaties lang heeft kunnen groeien breek je niet zomaar binnen één generatie af. Welgestelden denken dat het niet moeilijk hoeft te zijn, maar men vergeet al gauw dat juist aan de onderkant van de samenleving de schuldenlast het meest drukt op modale en beneden modale inkomens. Versneld aflossen lukt dan niet. Integendeel, het risico op in gebreke blijven is bij de grote massa het grootst. In de laatste fase van de schuldenbubbel met de laagste rente zijn Jantje en Pietje ook mee gaan doen. Een masterplan waarin  schuldsanering de wereld moet redden van een failliet monetair systeem zal met zich meebrengen dat iedereen, zonder onderscheid des persoon, mee moet doen. Dat  betekent dat iedere wereldburger genoegen moet nemen met lagere economische groei en zelfs krimp. In onze verwaande westerse welvaartsstaat zal dat verdomde moeilijk worden. Simpelweg omdat zoiets gedwongen zal moeten worden opgelegd door de overheid. Iedereen met schulden boven een bepaalde drempel zal verplicht worden extra af te lossen. Misschien belonen met een fiscaal voordeel, zoals ooit de consumptieve rente tot 2001 op het belastbaar inkomen aftrekbaar was.

De schuldgraad t.o.v. het BBP zal flink omlaag moeten om weer economische groei te genereren. Het probleem is dat door kredietbeperking de consumptie van duurzame goederen sterk afneemt en vervolgens het bedrijfsleven dubbel treft doordat ook daar schulden moeten worden afgebouwd en dus investeringen terugvallen. Weer de bekende optelsom van narigheden. Het zal mij benieuwen waar vandaan een wereldomvattend schuldsaneringsplan aan de mensheid wordt gepresenteerd. Mijn ‘masterplannetje’ in dit verband klinkt misschien aardig maar in een (politiek) verdeelde wereld zal het naar ik vrees niet werken. Het zal wel weer de wal zijn die het schip keert. Wanneer het schip stuurloos is zal de klap hard aankomen.

GW

Terug naar kleinschaligheid

(Mijn macro-economische blik op een -foute- maatschappelijke evolutie)

Multinationals zijn regerende grootmachten

In deze 21^ste eeuw leven we in een tijd dat we worden geregeerd door multinationals. Regeringen staan onder druk van deze omvangrijke, en daardoor machtige, ondernemingen die op de financiële markten biljoenen aan kapitaal waard zijn. Door de geldverruimingspolitiek van centrale banken is via de beleggers enorm veel kapitaal gevloeid naar de uitpuilende kassen van deze giganten. Facebook, Amazon, Alphabet Netflix en Google(de vaak genoemde FAANG) vertegenwoordigen biljoenen dollars aan vermogenswaarde op de beurzen. Overigens passen Microsoft en een flink aantal andere techreuzen ook prima in dit rijtje. Als je de waardes van al deze multimachten bij elkaar telt dan kom je uit op een bedrag wat ongeveer gelijk is aan het BBP van de westerse industrielanden. Er lijkt nu sprake van 2 grootheden, multinationals naast overheden. Wie is de sterkste? Voorafgaand aan het industriële tijdperk had naast de regering de adel de meeste invloed. Nu zijn dat de multinationals. Deze grootmachten zijn door de globalisering monsterlijke bedrijven geworden die hun tentakels wereldwijd hebben uitgespreid tot in de haarvaten van nationale samenlevingen. Geld maakt macht. Hoe meer geld, hoe meer macht. Het lijkt er op dat de werknemers van de 21^ste eeuw de moderne slaven zijn van het grootkapitaal. Multinationals bepalen de regels, niet de overheden. Regeringen staan onder druk van deze grootmachten. Overal ter wereld worden fiscale voordelen afgedwongen onder het mom van werkgelegenheid. Zie marionet Rutte met zijn voorstel tot afschaffing van de vennootschapsbelasting.

Werknemersaantallen Shell en Unilever dalen

Veel regeringen van westerse landen dingen om de gunsten van de multinationals en steken elkaar de loef af en zijn apetrots wanneer bijvoorbeeld een bedrijfsonderdeel een voornaam plekje heeft gekregen op “Silicon Valley” aan de Noordzee. Het is tegenwoordig maar zeer de vraag of deze techgiganten echte werkgelegenheid meebrengen. Juist de techreuzen investeren volop in digitalisering en robotisering. Mijn indruk is dat overheden zwichten onder hun mooie voorwendsels en daarbij vooral onder de indruk zijn van hun kapitale vermogen. Nogmaals geld maakt macht. Door de globalisering denken regeringen dat ze mee moeten in de wereldwijde mallemolen van ‘hoe groter hoe beter.’ Het eigen midden en kleinbedrijf(MKB) is tegenwoordig vogelvrij verklaard en ondergeschikt aan de multinationals terwijl juist daar de meeste banen te verdelen zijn. Rutte roept zeer ten onrechte dat vestiging van onderdelen van multinationale bedrijven werkgelegenheid met zich meebrengt. Echter zijn de aantallen werknemers bij Shell en Unilever de laatste jaren alleen maar afgenomen. Dat is een algemene tendens bij grote multinationale ondernemingen. Door voortschrijdende technologische ontwikkelingen, zoals digitalisering en nu de robotisering, kunnen grote bedrijven toe met steeds minder werknemers. Juist daar waar het kapitaal zit wordt het meest geïnvesteerd in innovatie met nieuwe technieken. Er moeten namelijk flinke winsten geboekt worden ten gunste van de aandeelhouders. En waar het dan volledig aan schort is dat de elkaar beconcurrerende landen verzuimen om deze grootverdieners belasting te laten betalen. In plaats daarvan worden hen diverse belastingvoordelen toebedacht. Hun tentakels reiken dus tot diep in de parlementen van de westerse democratische economieën. Politici misbruiken hun politieke loopbaan als opstapje naar het grootkapitaal van de multigiganten. Dat is in onze westerse welvaart-gebouwd-op-schuld-samenleving de kracht van het grootkapitaal.

Alles moet grootschalig

Het grootkapitaal van multinationale ondernemingen heeft de laatste tientallen jaren veel kleine ondernemingen opgezogen en ingelijfd in hun machtsspectrum. Hoe groter, hoe machtiger. Nog altijd lezen we op de beurspagina’s het spel van de overnames. Heb je eenmaal je bedrijf laten groeien tot een winstgevende en groeiende onderneming dan lonkt het grootkapitaal. Als directeur/grootaandeelhouder is het aantrekkelijk om opgekocht te worden en ontvang je een flinke goodwill als dank voor het opbouwen van een winstgevende bedrijf. Soms krijg je een plekje ergens in de top van de grote onderneming met een vorstelijk salaris. Dit is zoals het werkt in het huidige kapitalistisch systeem.  Alles moet groter, groter, groter. We zouden ons anno 2018 kunnen afvragen in hoeverre we zijn doorgeschoten met dit foute systeem. We verkeren al lange tijd in een overgangsfase van kleinschaligheid naar grootschaligheid. Op allerlei gebied zie je dat kleine vestigingen worden gesloten. Zowel binnen de overheid als bij banken en detailhandel en binnen de industriële sector. De automatisering en digitalisering spelen grootschaligheid in de kaart. Samenvoegen van kleine vestigingen is al lang in de mode. Onder het mom van efficiency, dus met zo weinig mogelijk geld, minder tijd en minder personeel een zo goed mogelijk resultaat behalen. Een typisch gevolg van kapitalistisch denken in een tijdperk van liberalisering en globalisering van vervlochten economieën.

Op weg naar autocratie

Misschien is nu het moment gekomen hier goed over na te denken. Is het nog wel doelmatig om te groeien naar grootschaligheid. Misschien zijn we te ver doorgeschoten. Kijk maar eens naar onze grote overheidsorganisaties waar doelmatig werken ver is te zoeken. Bij Justitie en Belastingdienst is het één grote puinhoop, maar ook over de werkwijze bij andere ministeries met hun uitvoerende instanties regent het klachten. We zien dat kleine kantoren in kleinere stedelijke gebieden en op het platteland(Belastingdienst, UWV, SVB, etc.) zijn gesloten. Er moest een landelijke politiedienst komen en kleine bureaus en belastingkantoren sluiten aan de lopende band. Alles onder het mom van efficiency en bezuinigingen. Nu regent het klachten bij de Ombudsman. Ook zien we een vorm van lijdzaamheid en berusting bij veel burgers die te hoop lopen bij vaak onbereikbare (overheids)instanties. Alle contacten gaan via overbezette callcenters. Er zijn meer dan 10 wachtenden voor u, probeert u het later nog eens. Feitelijk is dit een pure minachting naar ons klanten. De belangen van burgers zijn ondergeschikt geworden in een samenleving die op weg is om een autocratie te worden. Ook de politiek zoekt met telkens een kleine meerderheid van stemmen een groter samenwerkingsverband door democratische landen te verenigen in een Europese Unie(EU) en een muntunie(euro). Ook de EU is hard op weg om een technocratie te worden. De beleidsmakers in Brussel beslissen hoe het beleid wordt uitgezet in de aangesloten landen. Hoe groter de unie, hoe machtiger. Nog steeds onderhandelt Brussel met 6 Balkanlanden over toetreding tot de EU. Ik vraag mij daarbij af welk belang dit dient. Niet de belangen van ons burgers van een polderlandje aan de Noordzee. Cultuur en welvaartsniveau liggen te ver uiteen om gezamenlijk op te trekken. De collectebussen kunnen alvast klaar gezet worden. Waarom geen eenvoudige handelsverdragen afsluiten zonder  importbelemmeringen enzovoorts. Met de EU in de huidige vorm zijn we op weg naar een autocratie(alleenheerschappij).

Grote organisaties zijn ondoelmatigheid

Doelmatigheid is bij grote organisaties ver te zoeken. De lijnen vanaf de onderkant naar de bovenkant van een grote organisatie liggen te ver uit elkaar. Daar tussenin bewegen zich diverse managementlagen met managers die alleen maar bezig zijn met een interne stoelendans.  Binnen het HBO en voortgezet onderwijs is de managementopleiding een favoriete leergang, doordat zich binnen de steeds groter groeiende bedrijven en overheidsinstanties verschillende managementlagen vormden. Management binnen de bedrijfskunde is een besturingsmodel wat liefdevol wordt omarmd door het huidige onderwijsinstituut wat ook grootschalig is gaan denken wat betreft de vorming van grote scholengemeenschappen. Het moderne leiderschap geeft een manager een bepaalde status binnen de middenklasse. Er waren steeds meer banen te verdelen in uitdijende overheidsorganisaties en bedrijven. En zie nu wat het huidige resultaat is. De diverse managementlagen die alleen nog met zichzelf bezig zijn(stoelendans) maar alarmerende meldingen van de werkvloer naast zich neer leggen. Fout lopende werkprocessen passen niet in het geplaveide straatje van de manager die alleen mooie cijfers wil promoten naar de top op een ministerie of directieraad.

Overheidsinstanties en grootbanken scoren slecht

Juist een grote (overheids)organisatie zou zich vol moeten inzetten op het bestrijden van fraude. Dat gebeurt dus niet met een instantie die voornamelijk alleen met zichzelf bezig is. Kijk naar fraude bij grootbanken(ING, RABO), kijk naar fraude met WW-uitkeringen(UWV), kijk naar grootscheepse fraude bij toeslagen(Belastingdienst), enzovoorts, enzovoorts. Het gaat mis wanneer een organisatie te groot wordt. Een klein bedrijf of instelling waar werknemers elkaar kennen werkt veel doelmatiger. Er wordt een directe verantwoording afgelegd aan de leiding. De directeur kan de bedrijfsresultaten verantwoorden bij de landelijke koepel of bij het ministerie. Voordeel is dat men dichter op de klant of burger zit. Neem ik de Belastingdienst als voorbeeld waar ik 48 jaar gewerkt heb. Ooit stonden er kleine kantoren in de provincie en kenden de ambtenaren hun lokale klanten. De belastingplichtige kon het kantoor binnen lopen voor directe klantcontacten. Nu zijn alle regionale kantoren gesloten en hangt men een uur in de wacht bij een callcenter. De digitale weg wordt ook steeds vervelender en tijdrovender vanwege de veiligheidsprotocollen. Hetzelfde probleem kennen we om toegang of informatie te krijgen bij onze grootbanken. Ook een WW-uitkering aanvragen bij het UWV is een crime. En ga zo maar door.

Wie is de Koning?

De klant is al lang niet meer de koning. De grootbanken, multinationale bedrijven en de topzware overheidsinstanties zetten de lijntjes uit, zonder enige inbreng van de klant of burger. We mopperen wat, halen onze schouders op en roepen al heel makkelijk, “we hebben er toch geen invloed op.” En zo zijn we beland in een verzorgingsstaat waarin we lui achterover hangen en denken dat big brother over ons waakt. We zijn verzadigd en overvoerd met high-tech speeltjes en verkeren in extase. Geef het volk brood en spelen zodat we niet in opstand komen. We zouden ons kunnen afvragen of we nog in een democratie leven. Zonder dat we er erg in hebben zijn wij de moderne slaven geworden van het grootkapitaal. Ik herinner me een uitspraak van hoogleraar Paul Cliteur: “Wie niet bereid is zijn eigen democratie te verdedigen zal deze eens verliezen. Democratie is namelijk geen geboorterecht maar iets dat iedere nieuwe generatie zal moeten bevechten.” Mijn indruk is dat we zijn overgeleverd aan de macht van multinationals en een Europese Unie bij wie het individu niet meer telt. We zijn duidelijk aanbeland in een autocratie. Of zou de opkomst van het populisme waarin de centrale tegenstelling tussen “het volk” en “de elite” aandacht krijgt het tij nog kunnen keren. Naar mijn mening zal dat een tijdperk van chaos inluiden vanwege de versterkende tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen en politieke partijen. Hopelijk zal het gezonde verstand overleven.